Mučna sudbina Srbina koji je podigao hotel “Dubrovnik” u Zagrebu: Tragična priča dobila kamen spoticanja

Uz svoju dugu istoriju, jedan od najpoznatijih zagrebačkih hotela krije i jednu od najpotresnijih ljudskih priča. A to je priča o njegovom prvom vlasniku. Malo je danas poznato, naime, da se hotel „Dubrovnik“ nekada zvao po čoveku koji ga je podigao 30-ih godina prošloga veka, Svetozaru Milinovu. Danas, međutim, prvo ime jednog od omiljenih gradskih hotela ostaje u senci velike tragedije porodice koja ga je stvorila. Milinov je bio, naime, među prvim žrtvama strašnih zločina počinjenih nad pripadnicima srpske nacionalnosti za vreme NDH. Zajedno sa suprugom i četiri sina, taj ugledni zagrebački preduzetnik brutalno je ubijen, pretpostavlja se, u avgustu 1941. godine u kompleksu zloglasnih ustaških logora Gospić – Jadovno – Pag.

Više od osamdeset godina od tog strašnog događaja u spomen na Milinova Centar za promovisanje tolerancije i očuvanje sećanja na Holokaust, Srpsko narodno vijeće i udruženje Veterani Domovinskog rata i antifašisti VeDRA Split u sredu su ispred hotela „Dubrovnik“ svečano položili kamen spoticanja. Tim simboličkim činom Zagreb se pridružio brojnim evropskim i svetskim gradovima čiji su kameni spoticanja postali deo najvećeg decentraliziranog spomenika na svetu.

Umetnički obrađen kamen spoticanja veličine 10 x 10 x 10 cm s ugraviranim sadržajem na medenoj pločici na vrhu i osnovnim podacima o žrtvi ugrađuje se u šetalište te se na taj način prolaznik spotiče, a time se i postiže namera da zastane i vidi kamen ugrađen u šetalište. Do kraja godine u Zagrebu će biti postavljeno ukupno 86 kamena spoticanja koje Centar za promovisanje tolerancije i očuvanje sećanja na Holokaust sprovodi i postavlja od 2020. godine.

„Posebna vrednost tih kamena spoticanja jeste što generacije uče o potrebi borbe protiv mržnje, ravnodušnosti i genocida“, ističu pokretači inicijative.

Svetozar Milinov je početkom 20. veka bio je jedan od najuglednijih i najsposobnijih veletrgovaca tkaninama na području Zagreba i njegove šire okolice, s vremenom proširivši posao na trgovinu sitnom galanterijom, pletenom robom, tepisima, zavesama, rubljem i odelima. Njegov, međutim, najveći posalovni poduhvat bio je hotel, i to u samom srcu grada i jednoj od najatraktvnijih lokacija – na glavnom gradskom trgu. Tu se, inače, nekad nalazila kuća u vlasništvu stare i ugledne zagrebačke trgovačke porodice Hatz, u njoj je u 19. veku živeo Pavao Hatz, svojevremeno jedan od najbogatijih Zagrepčana i zagrebački gradonačelnik u periodu od 1872. do 1873. godine. Kuću Hatzovih u kojoj se nalazila Velika kafana, Milinov nakon što je kupuje, međutim, odlučuje da sruši do temelja i tu podigne sasvim novu zgradu hotela. Za taj svoj kapitalni projekt imao je podršku gradskih vlasti, njegov novi hotel u art deco stilu uklapao se, naime, u viziju uređenja središnjeg gradskoga trga tako da se vrlo brzo sagradio, dovršen je u maju 1929. godine, interijer se uređivao do kraja godine da bi hotel konačno bio i otvoren u januaru 1930.

Hotel „Milinov“ projektovali su Dionis Sunk i Rudolf Jungmann, a njegov izgled sa crvenim tornjem od opeke nije se u početku svima svideo te je bio predmet žustrih polemika. Projekt je, na kraju, morao biti promenjen kako bi se napravio kompromis te je sporni toranj koji su Zagrepčani nazivali „škatulja“ sa sredine krova hotela premešten na njegov desni ugao. Hotelska petospratnica s mezaninom imala je još dva sprata u tornju iznad kojeg je izvorno postojala nadogradnja sa svetlećim natpisom Hotel Milinov, a s nekadašnje Hatzove kuće na zgradu je prenesen kip zaštitnika trgovine boga Merkura (rad Antona Dominika Fernkorna), koji još i danas krasi njenu fasadu.

U vreme kada je sagrađen, hotel Milinov imao je 96 soba s ukupno 134 kreveta i dva restorana, u prizemlju je bila radnja s tekstilnim proizvodima njegovog vlasnika Svetozara Milinova, a 1937. otvorena je i kafana. Milinov se, međutim, tri godine nakon što je otvorio hotel prestaje baviti trgovinom i odlazi u penziju, posao s tekstilom preuzimaju njegovi sinovi, a on nastavlja raditi u svom hotelu sve do 1940. Tada prihvata ponudu brodarske kompanije „Dubrovačka plovidba“, koja otkupljuje hotel i menja mu ime u „Dubrovnik“. Milinov je, inače, finansijski pomogao i izgradnju najluksuznijeg zagrebačkog hotela „Esplanade“.

Vrlo brzo nakon toga, s uspostavom NDH počeo je progon Srba od strane ustaške vlasti, imovina im je oduzeta i opljačkana, mnogi su završili u zatvorima ili logorima. Porodica Milinov zadesila je ista, grozna sudbina. Tada 71-godišnji Svetozar sa 67-godišnjom suprugom Milicom, kao i četvoricom sinova, Đorđem, Kostom, Nikolom i Vojislavom, 5. jula 1941. godine uhapšen je uz obećanje da će biti deportovan u Srbiju. Ali to se nije dogodilo i dan kasnije otpremljeni su u drugom pravcu. U Gospić su dovezeni zajedno, a potom su razdvojeni. Svetozar i njegovi sinovi prebačeni su na Velebit, u Jadovno, gde su ubijeni, a Milica je odvedena u logor Slana na ostrvu Pagu, gde je isto tako mučena i ubijena. Ne zna se tačan datum njihove smrti.