MALO POZNATA ISTORIJA ZNAMENITIH SRBA: Grk Zorba bio je Srbin

Po rođenju je bio Srbin i zvao se Đorđe. Kako je srpski jezik tada bio zvanično zabranjen u javnoj/administrativnoj upravi, Grci su njegovo ime najpre transkribovali u Gjorgios, što se kraće izgovara kao Jorgos.Grci ime Srba izgovaraju Sorba i Zorba.

Rođen je 1865. g. u selu Kulindar (Grci su ga preimenovali u Kolindros) oko 50 km zapadno od Soluna, u današnjoj severnoj Grčkoj, u kojoj su do 19. veka Srbi bili u apsolutnoj većini (Makedonci tada nisu postojali kao narod – makedonsku naciju su stvorili komunisti tek 1945. g. Makedonija je bila samo regija, kao današnja Šumadija, Braničevo, Pomoravlje. Odluka za stvaranje makedonske nacije je doneta na Drezdenskom kongresu KPJ 1928. g, jer je Kominterna procenila da će Srbi zbog izraženog monarhizma pružiti veliki otpor, te da moraju biti pocepani na više naroda da bi lakše prihvatili komunizam).

Nakon ustanka 1821. g. protiv Turaka i po sticanju nezavisnosti 1830. g, Grci su doneli Ustav po kome su svi pravoslavci u Grčkoj smatrani za Grke, bez obzira na drugačiju etničku pripadnost. Središte tadašnje države Grka je bio Peloponez i područje oko 100 km severnije sa pojedinim ostrvima u Jonskom i Belom moru (Grci su ga preimenovali u Egejsko). Nakon potpunog oslobođenja od Turaka u 1. Balkanskom ratu 1912. g. i nakon što je područje Egejske Makedonije pripalo Grcima, iako je srpska vojska oslobodila veliki deo severne Grčke, Đorđe Srbin (Jorgos Zorbas) se 1922. g. sa ćerkom Ekatarinom trajno preselio u Srbiju. Videćemo i zašto. Živeo je na potezu od Skoplja do Niša i nikad se više nije vratio u severnu Grčku, koja je već tada identitetski potpuno promenjena, tako što je Srbima zabranjeno da govore svojim jezikom (često su zatvarani zbog toga o čemu postoji i novinski zapisi), da pišu na svom jeziku, brojne srpske crkve na tom području su pretvorene u grčke – brisanjem srpskih svetitelja i ktitora sa freski i dopisivanjem grčkih, a bogoslužbeni jezik je bio isključivo grčki.
Situacija se dodatno pogoršala 1921. g. kada je iz Anadolije u Turskoj proterano preko milion Grka, koji su naselili sever Grčke – ceo Halkidiki, široko područje oko Soluna i celu današnju severozapadnu Grčku, čime je zaokružen proces grceiziranja severne Grčke i trajno zatrt srpski identitet. U ovih 100 godina, iz severne Grčke je proterano oko 800.000 Srba, oko 500.000 je grceizirano, a mnogi su skončali po zatvorima ili su pobijeni. Poslednji talas proterivanja Srba sa severa Grčke odigrao se nakon 2. Svetskog rata i ustanka koji su tamošnji Srbi podigli u pokušaju da se ujedine sa svojom severnom braćom iz današnje Makedonije.

Deda mog prijatelja je tada sa celom porodicom proteran iz Kavale (raniji naziv – Krstopolje, na obalama Egejskog mora, koje je na svim kartama do 19. veka označavano kao Belo more!). Njemu su u Krstopolju ostale dve kafane, nekoliko kuća i druga vredna imovina i imanja.

Zbog čega je Đorđe Srbin otišao iz Grčke? Nije otišao, nego je morao da pobegne iz istih razloga, kao i mnogi Srbi – zbog netrpeljivosti Grka prema njegovom srpskom identitetu, iako je nosio ime Jorgos, govorio grčkim jezikom, ali i srpskim. Danas Srba starosedelaca praktično nema na području severne Grčke, osim onih koji su nasilno grceizirani i više nisu svesni svog starijeg, srpskog identiteta.

Đorđe Srbin ( Grk Zorba Zorba) je poslednji period svog života proveo u selu ispod planine Vodno, na kome se danas nalazi elitno naselje u Skoplju. Umro je 1941. g. i sahranjen je na lokalnom seoskom groblju, a 1954. g. su njegovi zemni ostaci premešteni na groblje Butel u Skoplju – parcela br. 17, aleja 3, grobno mesto 23. Na njegovom spomeniku je upisano Georgios Zorbas.

Život i lik svog velikog prijatelja Đorđa Srbina, grčki pisac Nikos Kazancakis je iskoristio za svoj roman Doživljaji Aleksisa Jorgosa, po kome je 1964. g. snimljen film Grk Zorba Zorba, za koji je Mikis Teodorakis napisao muziku (sirtaki), koja je postala nezvanična himna Grčke. Tako je Đorđe Srbin ušao u legendu, kao Grk Zorba Zorba.

Zvanična istoriografija kaže da nema validnih podataka o njegovom srpskom poreklu. Tačno, jer su u severnoj Grčkoj od 1830. g. sistematski brisani svi tragovi srpskog identiteta i menjani su nazivi toponima. Neki su ovde već navedeni. Evo još nekih: Kostur (Kastoria), Lerin (Florina, u kome do pre 100 godina skoro na nije bilo Grka), Greben (Grebeva), Janjina (Joanina), Servia (na grčkom bukvalno znači Srbija), Ser (Serez, u kome je srpski car Stefan Dušan proglasio dopunu svog Zakonika – zakonik se ne proglašava u tuđoj zemlji), Kozani, Njeguš, Neveska, Surovičevo, Janica (Gianica), Kufalovo (Kufalia), Livadi, Resilovo, Rakovo (Kratero), Vrbeni (Itea), Borešnica (Palaijatra), Sakukevo (Mariva), Pesočnica, Gornji Nevoljani, Donje Klještino, Donji Kotori, Beli Kamen, Leskovec, Krapeština (Atrapos), Pleševica (Koliki), Negovan (Flapuro), Cerovo (Klidi), Kolarica (Maviaki), Ljubetino itd.

„Gde ima dosta, tu se i prosipa“. Da li Srba ima previše, da mogu toliko da se rasipaju? I dokle? Da li je sramota reći da je Grk Zorba Zorba bio poreklom Srbin? Da li je to uvredljivo za Grke? Da li im to treba napomenuti u prigodnoj situaciji i staviti im do znanja da se Srbi njega neće odreći, bez obzira na skoro vekovni talog vremena koji potiskuje istinu o njegovom srpskom poreklu?
To više ne zavisi od Grka, nego isključivo od Srba. Ako više poštujemo sebe, i drugi će nas poštovati, a ljubav je samo za onoga ko ljubavlju vraća, pa je ljubav i za današnje Grke bez obzira što ne znaju pravu istinu o jednom od najpoznatijih „Grka“, kojeg oni jednostavno zovu Zorba.

Srbi i Grci imaju zajedničke muke, kao narode ih čekaju teška iskušenja i ovo nije poziv na istorijski revizionizam, a pogotovo ne na revanšizam – točak istorije se ne može vratiti unazad. Zato, Srbi i dalje treba da letuju na Belom (Egejskom) moru i da čuvaju sećanje na tragove svog identiteta u Grčkoj, a Grci neka igraju svoj sirtaki i neka čuvaju legendu o Đorđu Srbinu.