SVE MANJE MLADIH RODITELJA: Natalitet u Srbiji drastično opada

Broj osoba uzrasta od 15 do 34 godine konstantno opada – za samo dvadeset godina njihovo učešće u populaciji zemlje smanjeno je za gotovo pet procenata, upozorile su autorke studije koju je objavio Republički zavod za statistiku.

Najveći broj mladih u našoj zemlji živi sa roditeljima, više od trećine mladih žena i više od polovine muškaraca na početku četvrte decenije života nema decu, a čak 67 odsto osoba uzrasta od 15 do 34 godine nikada se nije selio iz mesta rođenja. Glase najzanimljiviji podaci iz objavljene tematske studije Republičkog zavoda za statistiku (RZS) pod nazivom „Demografski profil mladog stanovništva Srbije”. Studiju potpisuju dr Mirjana Devedžić, profesorka na Odseku za demografiju Geografskog fakulteta u Beogradu, i dr Ankica Šobot, naučna saradnica Centra za demografska istraživanja Instituta društvenih nauka, a urađena je na osnovu poslednjeg popisa stanovništva Srbije.

Autorke ove studije upozoravaju da broj mladih u našoj zemlji konstantno opada – prema rezultatima poslednjeg popisa stanovništva iz 2022, u Srbiji je živelo 1.449.196 osoba uzrasta od 15 do 34 godine, što je činilo više od petine populacije. Prvim popisom u 21. veku, koji je realizovan 2002. godine, registrovano je 1.989.093 mlade osobe, a narednim popisom iz 2011. svega 1.818.383. To znači da je za samo dvadeset godina broj mladih opao za 539.897, a njihovo učešće u populaciji zemlje smanjeno je za gotovo pet procenata.

Pročitajte: PODELA VAUČERA ZA BESPLATAN ODMOR: Sve što treba da znate kako biste ostvarili pravo na ove pogodnosti

– Mlado stanovništvo sve više se koncentriše u urbanim područjima – oko 64 odsto njih živelo je u gradskim naseljima 2022. Posmatrano po regionima, udeli mladih kreću se u rasponu od 21 odsto u Šumadiji i zapadnoj Srbiji, preko 22 odsto u Beogradskom regionu, a najmanje ih je u regionu Južne i istočne Srbije. Distribucija po opštinama, odnosno gradovima govori da se tzv. oaze mladosti, u kojima više od četvrtine stanovništva čine mladi, nalaze u opštinama gde je većinsko stanovništvo albansko (Preševo i Bujanovac), bošnjačko (Tutin, Novi Pazar i Sjenica) i romsko (opština Kostolac). Na suprotnoj strani su populaciono male opštine Crna Trava i Gadžin Han, poznate po odmaklom procesu demografskog starenja, u kojima je manje od 15 odsto stanovništva mlado. Stanovništvo uzrasta 15‒29 godina učestvuje sa od 15 do 20 procenata u širokom pograničnom pojasu sa Rumunijom i Bugarskom, velikom delu zapadne Srbije i pojedinim opštinama Beograda iz najužeg gradskog jezgra – navode autorke ove studije.

Iako je odnos mladih muškaraca i žena prilično ujednačen, brojke govore da su mladići za nijansu brojniji – njih je za 29.000 više nego devojaka. Međutim, ova brojnost nije univerzalni obrazac koji važi i na manjim teritorijama, pa već na nivou regiona ima odstupanja. Primera radi, dok među najmlađom omladinom Beograda (15‒19 godina) preovlađuju muškarci, u ostalim starosnim grupama uočljiv je suficit žena, a „višak” žena javlja se od 21. godine starosti. Nasuprot Beogradskom je region Južne i istočne Srbije, u kojem je asimetrija u korist muškaraca najveća.

Emotivni grafikoni svedoče da je starost muškaraca prilikom ulaska u prvi brak u poslednjih pet godina (2018‒2023) porasla sa 31,3 na 31,8 godina, a žena sa 28,5 na 29 godina. Tendencija sve kasnijeg sklapanja braka utiče na statistiku pa čak 80 odsto muškaraca i 62 odsto žena starosti do 29 godina nije izgovorilo sudbonosno „da”, odnosno da 57 procenata muškaraca i 39 odsto žena do 35 godina još ne nosi burmu. Broj žena koje nisu izašle pred matičara veći je u urbanim sredinama, dok je fenomen „večitih mladoženja” prisutniji u ruralnim predelima.

Demografe posebno zabrinjava podatak da svaka treća žena u Srbiji uzrasta od 30 do 34 godine nema decu, a najveći broj njih živi u Beogradu, u kome gotovo polovina ženskog stanovništva na pragu četvrte decenije nema decu. Podaci govore da 35 odsto mladih žena u Vojvodini nema decu, dok u regionu Šumadije, Zapadne, Južne i Istočne Srbije 30 odsto njih nema potomstvo. Broj mladih muškaraca bez dece još je veći – u Beogradu je to 62 odsto mladića uzrasta od 30 do 34 godine, a na nivou Srbije 57 odsto.

U Srbiji ima 39.414 nezaposlenih mladih uzrasta od 15 do 25 godina koji su završili školovanje, odnosno 45.663 nezaposlena uzrasta od 25 do 30 godina i 43.777 nezaposlenih uzrasta od 30 do 34 godine. Posmatrano po regionima, najmanja nezaposlenost je u Beogradskom regionu, u svim starosnim grupama, a stope nezaposlenosti osoba u periodu 25‒29 godina i 30‒34 godine u Regionu Južne i istočne Srbije, više su od dva puta veće u poređenju sa Beogradskim regionom.

Žene su obrazovanije od muškaraca

Blizu 60 odsto mladih uzrasta od 25 do 29 godina ima srednji nivo obrazovanja, dok nešto više od trećine ima visoko obrazovanje. Među mladima od 30 do 34 godine srednju školu ima više od polovine, a blizu 40 odsto njih ima visoko obrazovanje. Zanimljiva rodna statistika svedoči da su žene u većem procentu visokoobrazovane u odnosu na muškarce – udeo žena koje imaju visoko obrazovanje veći je za oko 15 procentnih poena u obe starosne grupe. Na nivou opština, najniži udeo visokoobrazovanih žena je u opštini Žitorađa, u kojoj nešto manje od petine žena uzrasta 25‒34 godine ima fakultetsku diplomu, dok najviše visokoobrazovanih žena živi u opštinama Vračar i Stari grad, gde više od 70 procenata žena ima fakultet. U poređenju sa ženama, udeo visokoobrazovanih muškaraca niži je u svim opštinama i kreće se od 11 procenata u opštini Čoka do nešto iznad 65 odsto u beogradskoj opštini Vračar. Više od 60 odsto visokoobrazovanih mladih muškaraca živi samo još u opštini Stari grad, dok je njihov udeo u niškoj opštini Medijana i beogradskim opštinama Novi Beograd i Savski venac između 50 i 59 odsto.

Skoro 70 odsto se nikad nije selilo iz mesta rođenja

Rezultati poslednjeg popisa stanovništva svedoče i da se čak 67 odsto mladih (973.197) uzrasta 15‒34 godine nikada nije selilo iz mesta rođenja, dok gotovo jedna trećina ima karakteristike migrantskog stanovništva. Međutim, mladi migranti u Srbiji najvećim delom su oni koji menjaju mesto prebivališta unutar zemlje.

Popis je takođe otkrio da 63.099 mladih od 20 do 34 godine živi duže od godinu dana u inostranstvu – pre svega u Nemačkoj, Austriji i Švajcarskoj, a za njima sledi Francuska, SAD, Italija, Švedska, Slovenija i Mađarska. Duga tradicija emigracije iz zemlje omogućila je stvaranje velike dijaspore i migrantskih socijalnih mreža koje olakšavaju takvu mobilnost. Podaci govore da je najveći broj mladih (30 odsto) u inostranstvu boravio kraće od pet godina, nešto manje od petine u inostranstvu je boravilo između pet i devet godina, a jedanaest procenata njih između 20 i 24 godine. Duži boravak mladih u inostranstvu objašnjava se time da su oni verovatno otišli sa svojim roditeljima tokom najranijeg detinjstva, a za one koji su boravili kraće od pet godina pretpostavlja se da su školovanje i posao ključni razlozi odlaska.