MAŠINA KOJA SPASAVA ŽIVOT: Srbija jedina na Balkanu ima skrining za rano otkrivanje raka pluća

Karcinom pluća predstavlja vodeći uzrok smrtnosti od svih maligniteta kako u svetu, tako i u Srbiji, dok broj obolelih raste svake godine. Poslednjih godina poprima razmere epidemije.

Od raka pluća godišnje oboli 7.000 ljudi

Od ove vrste raka u našoj zemlji oboli gotovo 7.000, a na žalost umre više od 5.000 osoba. Time je rak pluća postao veliki zdravstveni problem. Statistika pokazuje da svakog dana, prosečno, oboli skoro 20 novih pacijenata, dok 13 izgubi bitku sa ovom opakom bolešću, a još strašnije je, što na svaka dva sata izgubimo jednu osobu od raka pluća. Jedan od najvažnijih preduslova uspešnog lečenja je upravo rano otkrivanje raka pluća, što u Srbiji nije slučaj. Kod više od 70 odsto pacijenata, rak pluća otkrije u poslednjem stadijumu, kada su šanse za preživljavanje gotovo iscrpljene.

Skrining program podrazumeva otkrivanje karcinoma pluća pomoću niskodoznog skenera (LDCT), uz pomoć kojeg se mogu prikazati manje tumorske senke, koje nije moguće videti uobičajenim dijagnostičkim postupcima, kao što je rentgen (RTG). Ovom metodom u Vojvodini je u periodu od 20. septembra 2020. do 1. avgusta 2023. pregledano 4.354 pacijenata. Kod 52 je otkriven karcinom pluća.

– Skriningom na rano otkrivanje raka pluća obuhvaćene su visokorizične grupe, a informaciju o samom skriningu pacijenti dobijaju od svojih izabranih lekara u “Domu zdravlja Novi Sad”. Skrining je preporučen osobama od 50 do 74 godine, koje su u riziku da obole od raka pluća. U tu grupu spadaju aktivni pušači i bivši pušači ako su prestali da puše pre manje od 10 godina, sa preko 30 paklo-godina ili 20 paklo-godina, uz prisutne druge komorbiditete ili pozitivnu porodičnu anamnezu karcinoma pluća. Osobe koje ispunjavaju uslove za uključivanje u skrining uz pomoć zdravstvenih radnika u domu zdravlja popunjavaju elektronski upitnik, koji obuhvata osnovne sociodemografske podatke, podatke o hroničnim bolestima, pušačkom statusu i dužini pušačkog staža i potpisuju informisanu saglasnost za snimanje grudnog koša primenom LDCT – objašnjava dr Goran Stojanović, upravnik klinike za pulmološku onkologiju, Instituta za plućne bolesti Vojvodine.

S rakom pluća u prvom i drugom stadijumu otkriveno 51,9 % pacijenata

U posmatranom periodu dijagnostikovano je ukupno 30 pacijenata sa benignim promenama i 54 pacijenta sa promenama maligne etiologije, od čega 52 je imalo karcinom pluća. Dr Stojanović objašnjava da je nakon prvog LDCT (neposredno po uključivanju u skrining) dijagnostikovano ukupno 37 pacijenata sa karcinomom (15 u prvom i drugom stadijumu, osam u trećem, 10 u četvrtom i četiri nepoznatog stadijuma), dok je nakon kontrolnih LDCT (period praćenja) dijagnostikovano 17 karcinoma pluća.

– Sa rakom pluća u prvom i drugom stadijumu bolesti otkriveno je 51,9 odsto pacijenata, 19,2 odsto je bilo u trećem stadijumu, 25 odsto u četvrtom i 3,8 odsto karcinoma je bilo neutvrđenog stadijuma. Od početka sprovođenja skrininga, od ukupnog broja potvrđenih pacijenata sa karcinomom pluća, 11 pacijenata (21,2 odsto) je preminulo. Velika većina preminulih (72,7 odsto) je bila u četvrtom stadijumu bolesti u vreme postavljanja dijagnoze, 18,2 odsto u trećem stadijumu bolesti, dok je jedan pacijent bio u drugom stadijumu bolesti – kaže dr Stojanović.

PUŠAČI, OVO ZLATA VREDI, NEĆETE SE POKAJATI: Travar Momčilo otkrio recept koji najbolje čisti pluća od nikotina i katrana!

U Dnevnoj bolnici Instituta za plućne bolesti Vojvodine svakodnevno se aplikuje onkološka sistemska terapija za pacijente koji imaju karcinom bronha. Ta terapija obuhvata klasičnu hemioterapiju, najčešće na bazi platinskih derivata, ali i novije oblike lečenja kao sto su ciljana terapija i imunoterapija.

– U periodu od 01.01.2023. do 20.08.2023. imali smo oko 4.000 pacijenata koji su primali terapiju, odnosno hemioterapiju, imunoterapiju,biološku terapiju, lečenje nuspojava, simptomatsku terapiju, dok je u istom periodu prošle godine taj broj iznosio oko 3.200. Lečenjem su obuhvaćeni pacijenti sa svim stadijumima karcinoma bronha, od prvog do četvrtog. Kod pacijenata u ranom stadijumu ovi oblici lečenja se kombinuju sa operativnim lečenjem, kao i radioterapijom, dok je u lokalno uznapredovalom i metastatskom stadijumu cilj lečenja produženje preživljavanja, smanjenje tegoba i poboljšanje kvaliteta života. Ovo se najbolje postiže primenom inovativnih oblika lečenja, tako da su naše želje da ovu terapiju dobije što veći broj pacijenata. Uvođenjem molekularnog testiranja kao rutinskog elementa dijagnostičkog postupka značajno se povećava broj pacijenata koji primaju inovativnu terapiju. Kod nas se na ovaj način leči od 200 do 250 i to su uglavnom pacijenti sa metastatskom bolešću. Svetski trendovi, koje želimo da pratimo, idu u pravcu uvođenja ovih oblika lečenja i u rane stadijume karcinoma bronha – ističe prof. dr Daliborka Bursać, načelnica Dnevne bolnice za hemioterapiju karcinoma bronha u Institutu za plućne bolesti Vojvodine.

Imunološka i ciljana terapija šansa za uspešno izlečenje

Šanse za uspešno izlečenje od raka pluća, decenijama su imali samo pacijenti kojima se bolest otkrije u ranoj fazi i koji su operisani, ali se u poslednjih 10 godina situacija drastično promenila pojavom imunološke i personalizovane, ciljane terapije.

U Srbiji se o trošku RFZO, savremenim terapijama ukupno leči nešto manje od 800 pacijenata obolelih od raka pluća. Od tog broja, u Institutu u Sremskoj Kamenici oko 200 obolelih. U Udruženju “Punim plućima” se nadaju da će ih biti više jer je to svega 10 odsto od ukupnog broja obolelih. Nadu im je dalo i obećanje nadležnih iz RFZO da će u najskorije vreme proširiti indikacije i povećati broj obolelih koji primaju savremene imunološke i ciljane terapije.

– U većini evropskih država, hemioterapija više nije prvi terapijski izbor u lečenju karcinoma pluća. U potpunosti ju je zamenila inovativna terapija, što zaista predstavlja revolucionarnu promenu u lečenju raka pluća. Za razliku od toksičnih hemioterapija kojom se kod nas leči gotovo 90 odsto pacijenata i koje imaju vrlo ograničeno dejstvo, kao i veliki broj kontraindikacija, pacijenti koji su na savremenim terapijama, poput mene, kvalitetno žive dugi niz godina, rade i uopšte vodimo jedan normalan život, a tumor nam se potpuno ili delimično povukao. Na taj način za nas karcinom pluća postaje sve više hronična, a ne smrtonosna bolest. Zato ponovo apelujem na nadležne da povećaju broj pacijenata koji se leče savremenim terapijama i pruže šansu za izlečenje većem broju obolelih – apeluje Đurđina Jovanović iz Udruženja “Punim Plućima”.