MOSTAR: Grad na Neretvi koji odiše bogatim kulturnim nasleđem!

edan je od prvih gradova čije slike igraju pred očima svakom Jugonostalgičaru kada čuje reči “druga su to vremena bila“.

Područje današnjeg Mostara je naseljeno “od kad je vremena“. Postoje brojna arheološka nalazišta koja svedoče da je ovde bilo ljudi još u praistoriji. Mostar je već u gvozdenom dobu počeo da razvija trgovinu sa okolnim mestima, što je dokaz odlične lokacije ovog grada.

Mostarom su upravljali mnogi, i ko god je došao u ovaj grad kao osvajač ostavio je dubok trag. Iliri se smatraju prvima koji su napravili naselja koja su bila pod upravom dalmatinske provincije za vreme Rimskog carstva.

Tada se javlja potreba za putevima u dolini Neretve, a pronađeni su i ostaci bazilike za koju se smatra da je bila sedište biskupije Sensenterum od 3. do 6. veka.

Kasnije se u 15. veku grade dve kule, svaka na svojoj strani obale u kojima su se nalazili mostari, koji su naplaćivali prelazak preko mosta, po njima je grad i dobio ime.

U početku je to bio drveni most, a onda je, nakon izgradnje koja je trajala od 1557. do 1566. godine, drvo zamenilo kamenje i od tada se Neretva prelazi preko simbola ovog grada – Starog mosta.

Meštani ovaj most jednostavno zovu “Stari“. Za neke je to jednostavno kamen preko kojeg se prelazi, ali za Mostarce on je duša ovog grada i deo njih samih. Poznati muzičari Kemal Monteno, Mladen Vojičić Tifa, Zlatan Fazlić Fazla, Mo Selection i čuveni mostarski skakač Emir Balić snimili su pesmu posvećenu njihovom “tvorcu“ koji je činio da se iznova rađaju svaki put kada bi preko njega prešli. To je priča o značaju mosta, njegovom stradanju 1993. i obnovi 2004. godine.

Nakon obnove mosta, grad je ponovo počeo “da diše“, a Unesko ga je odmah uvrstio na listu kulturne baštine zajedno sa Krivom ćuprijom.

Kriva ćuprija je most koji spaja obale reke Radobolje, koja je pritoka Neretve. Kriva ćuprija se nalazi veoma blizu Starog mosta, a zapravo je starija. Izgrađena je pre Starog, poput “makete“ na osnovu koje je kasnije nastao most koji premošćuje Neretvu.

Kujundžiluk je jedan deo grada koji kao da je ostao zamrznut daleko u vremenu. To je ulica-bazar, nezaobilazna za one koji žele da osete duh Mostara. U ovoj ulici nalazi se veliki broj radnji suvenira, zanatskih radnji, antikvarnica.

U Starom gradu ima tradicionalnih bosanskih kuća građenih u turskom stilu. Postoje tri koje privlače najviše pažnje.

Prva je Biščevića kuća koja je izgrađena u 17. veku. Ova kuća se smatra najsmelijim primerkom stambene arhitekture u ovom gradu iz tog perioda, jer je jedan deo kuće isturen iznad Neretve. Divanhana je očuvana u izvornom turskom stilu, a kuća je ispunjena autentičnim nameštajem i stvarima.

Kajtazova kuća se smatra najlepšim kompleksom kuća za muškarce i žene. Veoma je dobro očuvana puna je autentičnih stvari. U njoj su sačuvane i mnogobrojne knjige na arapskom jeziku, među kojima i Kuran star više od 300 godina. Ovi podaci govore da su u njoj živeli učeni ljudi. Tačnije, ova kuća je pripadala porodici čuvenih kadija. Ovde se o porodici Kajtaz igraju predstave, kroz koje su gledaocima približeni narodni običaji i ples.

Treća turska zaostavština je Muslibegovića kuća, ona se smatra, pored Konaka kneginje Ljubice u Beogradu, za najlepšu na ovim prostorima i proglašena je za Nacionalni spomenik. U ovom zdanju, koje nije menjalo svoj izgled od izgradnje, sačuvani su svi predmeti bogate porodice Muslibegović. Među njima je, pored nameštaja, nakita i oružja, pronađena porodična biblioteka, rukom pisani Kuran i pasoš za odlazak u Meku.

Ova kuća se nalazi u blizini Karađozbegove džamije, najveće džamije u Mostaru, a verovatno i najlepše. Unutrašnjost je ukrašena raskošnim arabeskama, a u dvorištu se nalaze i pomoćni objekti među kojima i verska škola. Izgrađena je u 16. veku pod nadzorom i pokroviteljstvom Mehmed-beg Karađoza, brata jednog od velikih vezira Sulejmana Veličanstvenog- Rustem-paše.

Za razliku od Karađozbegove džamije u kojoj se obavljaju molitve, Koski Mehmed-pašina džamija je otvorena samo za turističke posete. Ova džamija i Stari most su u svojevrsnoj simbiozi, jer se sa jedne znamenitosti pruža najbolji pogled na ovu drugu.

Džamija je pretrpela oštećenja u ratu, a nakon obnove je proglašena nacionalnim spomenikom. Danas je ova džamija iz 17. veka muzej i vidikovac.

Od pravoslavnih sakralnih objekata najvažnija je Saborna crkva Svete trojice. Ona je izgrađena krajem 19. veka, a onda srušena i zapaljena 1992. godine. Pre toga bila je najveći objekat tog tipa na Balkanu, a njena obnova još traje. Pored nje, tu je i Stara pravoslavna crkva koja je, takođe, pretrpela potpuno uništenje. I na njenoj obnovi se radi.

Mostar je nekada imao i jevrejsku zajednicu, čemu svedoči sinagoga iz 19. veka koja je polovinom prošlog veka poklonjena Lutkarskom pozorištu. Franjevačka crkva posvećena Svetom Petru i Pavlu poseduje biblioteku od 50.000 knjiga, što je stavlja na prvo mesto u Hercegovini, a po visini zvonika je prva u Bosni i Hercegovini.

U blizini ove crkve nalazi se gimnazija , smeštena u austrougarskoj građevini s kraja 19. veka. Drugi objekat iz vremena vlasti Austrougarske je gradska banja, smeštena kraj reke. Ovo javno kupalište se u to vreme smatralo jednim od najmodernijih na ovim prostorima.

Jedna od najznačajnijih ličnosti ovo grada je Aleksa Šantić. Njegove pesme poput “Emine“ i “Ostajte ovdje“su bile veza između različitosti među stanovništvom Mostara. Njegov spomenik je stradao u ratu, ali danas se već može naći u njegovom parku.

Koliko je poezija Šantića bitna za ovaj grad može “da posvedoči“ Emina, lepa devojka iz pesnikove mašte. Pesma i devojka, toliko lepe da im je posvećen spomenik.

b92.net
Foto:arhiva