GODIŠNJICA BOJA NA IVANKOVCU: Prve velike pobede Srba, nakon koje Sultan proglašava DŽIHAD nad Srbijom

Bio je to izuzetno važan momenat Prvog srpskog ustanka, odnosno Srpske revolucije, kako je te događaje i period srpske istorije nazvao znameniti nemački istoričar Leopold Ranke. Srbi su na brdu Ivankovac kod Ćuprije, u jednoj od najvećih bitaka Prvog srpskog ustanka, prvi put potukli regularnu vojsku turske države.

POSKUPELO GORIVO: Evo koliko će narednih 7 dana koštati dizel i benzin

Napredovanje ustanika koji su prethodno zauzeli više gradova (Požarevac, Šabac, Smederevo, Beograd) uplašilo je vlasti u Carigradu. U ranoj fazi ustanka međutim, Srbi su sve vreme insistirali da se oni ne bore protiv vlasti, pogotovo ne protiv sultana, nego protiv odmetnika, dahija, i samovolje onih koji inače ne poštuju sultanovu volju. Uprkos malobrojnosti Srba, uspesi su zaista bili zavidni.

Otuda, sultan Selim III koji je nesumnjivo zazirao od rasplamsavanja bune, šalje negdašnjeg beogradskog pašu, tada vezira bosanskog Bećir pašu, sa tumačenjem da on dolazi u pomoć Srbima. Cilj je nesumnjivo bio da ih nekako sputa, odnosno kontroliše. Bećir paša jula 1804, ulazi u Beograd. Dahije, koje su svojim ponašanjem dovele do bune, pobegle su prethodno niz Dunav, iskrcavši se na ostrvo Ada Kale u Đerdapskoj klisuri.

Velika Ada nastanjena isključivo Turcima, inače potopljena prilikom izgradnje hidrosistema Đerdap, bila je inače znamenita po neobično kvalitetnom grožđu. Vojvoda Milenko Stojković, kog je Karađorđe poslao na Ada Kale, trebalo je da ih zarobi po nalogu Bećir paše. Pošto su ovi odbacili predaju, Milenko Stojković ih napada u noći 5/6 avgusta 1804, gde ih je, nakon što su savladani, posekao. Bećir paša je potom nastojao da se nekako oslabi otpor Karađorđevih ustanika. Kod Srba, međutim, pošto su se janjičari još uvek nalazili po varošima Srbije, tražene su dodatne garancije, odnosno odbijana je predaja. U tom periodu Srbi šalju deputacije u inostranstvo, tražeći pomoć. Izvesna obećanja i materijalna pomoć dobijena je Petrogradu. Sultan Selim III, nepoverljiv prema daljem ponašanju Srba, odlučuje tada da namesto Bećir paše na čelno mesto pašaluka u Beograd postavi niškog Hafiz pašu.

Ovaj je uživao glas energičnog čoveka, tvrdog u veri (otuda hafiz). Takođe, smatran je za velikog neprijatelja Srba. Porta u Carigradu više nije imala nameru da toleriše srpske ustanike. Tako je srpska deputacija, koja se upravo nalazila u Carigradu, otpuštena, i čak upućena na dalje pregovore upravo sa Hafiz pašom. Jedan od razloga nesumnjivo se nalazio u činjenici da su Srbi leta 1805 zauzeli i Karanovac (današnje Kraljevo) i čak Užice, tada veliko i važno tursko uporište. Karađorđe i ustanički prvaci odlučuju zatim da da uopšte ne prime Hafiz pašu, odnosno da mu onemoguće prolaz u Beograd, središte pašaluka. Ibrahim paši skadarskom, koji je tada zapretio da će na Srbe krenuti sa 100.000 vojnika, odgovoreno je takođe odlučno. Pošto se Hafiz paša sa vojskom od približno 15.000 vojnika iz Niša pokrenuo put Beograda, ustanici ga dočekuju kod Paraćina. Borbe su vođene kod Paraćina i posebno oko Ivankovca. Bila je to u to vreme granica pašaluka.

Vojvoda Milenko Stojković utvrdio se kod sela Ivankovca. Stojković je osmislio i sproveo utvrđenje koje je zaprečilo prolaz turske vojske. Izgrađene su tri palisadne tvrđave, šančevi, i dva reduta. Srpski položaji, utvrđenja, su ukupno pokrivali površinu od približno 200 hektara. Karađorđe se pritom utvrdio kod Jagodine, sa približno 4 do 5 hiljada ustanika. Milenko Stojković, Petar Dobrnjac i Stojan Kozar predvodili su grupu od oko 2.000, utvrđenih na Ivankovcu kod Ćuprije. Prevashodni cilj je bilo zaposedanje turskog pravca kretanja put Beograda.

Čitava linija fronta bila je širine oko 15 kilometra, dubine oko 4. Kao ojačanje tu su se nalazile i grupe Stevana Sinđelića iz Resave, Ilije Stojišića iz Homolja, Milisava Crnorečanina, Pavla Matejića. Srbi su bili vidno malobrojniji i slabije opremljeni. Bilo je ih je šest do sedam hiljada nasuprot oko 15.000 Turaka. Hafiz paša je procenio da je bolje da napadne kod Ivankovca.Pokušao je prethodno da podmiti Milenka Stojkovića da ga propusti. Usledio je napad Turaka na srpske položaje ujutro 18. avgusta. Prvo je nastupila konjica, za njima i pešadija. Posle teških celodnevnih borbi Turcima je uspelo da uveče zaposednu jedan manji redut. Upamćeno je da je bilo dve desetine nauspelih turskih napda na srpski glavni šanac.

To se ponavljalo i narednih dana. Trećeg dana tri turska napada su odbijena. Hafiz paša se potom povukao prema Paraćinu. Prema svedočenju, neobičnim sticajem okolnosti, jednim topovskim projektilom te večeri Hafiz paša je ranjen, da bi potom umro tokom pavlačenja u Niš. Pobeda Srba na Ivankovcu sasvim je izmenila je dotadašnji karakter Karađorđeve bune. To vise nije bila borba protiv odmetnika od centralne vlasti, nego naprotiv ustanak, revolucija kako ju je nazvao Leopold Ranke, protiv turske vlasti uopšte. Pobeda Srba izazvala je zaprepašćenje u Carigradu. Sultan je potom protiv Srba proglasio džihad, sveti rat.