PESNIK, CRNOGORSKI VLADAR I VLADIKA: Na današnji dan rođen Petar Petrović Njegoš

Njegoš je rođen u selu Njeguši, kod Cetinja, kao drugi sin Toma Markova Petrovića /najmlađeg brata vladike Petra Prvog/ i Ivane Petrović, rođene Proroković, a na krštenju je dobio ime Radivoje, pod kojim je u narodu bio poznat kasnije kao vladika Rade.

Nakon što je postao vladika, Njegoš se potpisivao samo svojim monaškim imenom – Petar i prezimenom – Petrović. Međutim, u narodu nije bio poznat kao vladika Petar, već upravo kao vladika Rade.

Njegoš se zamonašio veoma mlad i primio vlast nad Crnom Gorom pošto ga je Petar Prvi u testamentu odredio za svog naslednika. Međutim, tu titulu je želeo i guvernadur Vukolaj Radonjić, koji je sebe smatrao jedinim koji ima pravo da vlada Crnom Gorom.

Radonjić je tajno održavao veze sa Austrijom. Kada je to otkriveno, crnogorski glavari su osudili Radonjića na smrt, ali je Petar Drugi preinačio kaznu u progonstvo i ukidanje guvernadurstva u Crnoj Gori.

Njegoš je bio i verski i svetovni vladar srpskog naroda u Crnoj Gori, u kojoj je bila jaka nacionalna svest i patrijarhalni moral, ali je vladala plemenska surevnjivost i krvna osveta.

Kad je došao na vlast, odmah je počeo da uvodi red i modernizuje društvo i državu. Podizao je škole, osnivao sudove, pravio puteve, uzimao postupno svu vlast u svoje ruke i uveo porez.

Pošto je uklonio sve početne unutrašnje protivnike svojoj vladavini, skoncentrisao se na ujedinjavanje crnogorskih plemena i uspostavljanje centralizovane države.

Uveo je redovne poreze i niz novih zakona da zamene one koje su njegovi prethodnici uveli mnogo pre njega. Uvođenje poreza se pokazalo vrlo nepopularnim među crnogorskim plemenima i zbog toga je tokom njegove vladavine izbilo nekoliko buna.

U jednoj kulturno zaostaloj sredini to je išlo teško i moralo je boleti ovog velikog rodoljuba, koji je svom dušom bio predan narodu. „Ja sam vladar među varvarima, a varvarin među vladarima“, pisao je Njegoš.

Njegoševa vladavina je, takođe, obeležena stalnim političkim i vojnim sukobom sa Osmanskim carstvom i pokušajima vladike da proširi teritoriju Crne Gore uz dobijanje bezuslovnog priznanja od Visoke porte.

Zalagao se za oslobođenje i ujedinjenje svih Srba i bio spreman da se odrekne svojih svetovnih vlasti zarad ujedinjenja sa Srbijom.

Vladika se u proleće 1850. godine razbolio od tuberkuloze, kojoj je tražio lek u Italiji. Preminuo je 31. oktobra /18. oktobra po starom kalendaru/ 1851. godine na Cetinju, dvadeset jednu godinu nakon što je postao vladar Crne Gore.

U svojim poslednjim časovima rekao je: „Evo me na ždrelu večnoga doma… Kopajte me u Lovćen kod nove crkve“.

Sahrana na Lovćenu je odložena zbog lošeg vremena i strahovanja da bi skadarski Turci mogli da oskrnave lovćensku kapelu, te je privremeno sahranjen u grob njegovog strica Svetog Petra Cetinjskog u Cetinjskom manastiru. Tek 26. avgusta 1855. godine Njegoševi posmrtni ostaci svečano su preneseni na Lovćen.

Kapelu na Lovćenu srušili su Austrougari, a obnovio ju je kralj Aleksandar Karađorđević. Njegoševi ostaci su premešteni u Cetinjski manastir, a potom u obnovljenu kapelu 1925. godine.

Kapela je 1974. godine, uz podršku tadašnje jugoslovenske vlade, zamenjena Meštrovićevim mauzolejom. Na taj način, direktno je prekršena Njegoševa posljednja volja.

Njegoš se smatra najvećim srpskim pesnikom. Njegovo najuticajnije delo je „Gorski vijenac“, objavljen 1847. godine, te „Luča mikrokozma“ i „Lažni car Šćepan Mali“.

Njegoš je, u vreme neprekidnih bojeva sa Turcima, zaneseno volio narodne pesme, skupljao ih, a kasnije i sam stvarao nove. Štampao je i dva kraća speva u istom duhu: „Kula Đurišića“ i „Čardak Aleksića“.

Godine 1854. objavljena je „Svobodijada“, epski spev u 10 pevanja, u kojem se slave crnogorske pobede nad Turcima i Francuzima.

Vuk Karadžić je smatrao da je i druge pesme o novim crnogorskim bojevima ispevao upravo Njegoš, koji je radio i na prikupljanju narodnih pesama i izdao ih u zbirci „Ogledalo srpsko“.

Petar Drugi Petrović Njegoš je na nivou Mitropolije crnogorsko-primorske kanonizovan i uveden u red svetitelja kao Sveti mitropolit Petar Drugi Lovćenski Tajnovidac.

Na nivou Mitropolije crnogorsko-primorske, 19. maj je ustanovljen kao datum praznovanja Svetog mitropolita Petra Drugog Lovćenskog Tajnovica kao svetitelja.

Na svojoj prvoj ikoni, koja je 19. maja 2013. godine unesena u Cetinjski manastir, Njegoš je predstavljen u arhijerejskim odeždama. U desnoj ruci drži lovćensku Crkvu Svetog Petra Cetinjskog, a u levoj svitak sa stihovima iz „Luče mikrokozma“.