MEKA ZA JAVNA POGUBLJENA: Avganistan svirepe talibanske KAZNE imaju dugu istoriju

Svetom je odjeknula vest od 22. februara o javnom pogubljenju dvojice osuđenika, što su učinili talibana. Oni su u saopštenju naveli da su tri niža suda u Avganistanu, kao i talibanski vrhovni vođa Hibatulah Akhunzada naložili da se smrtna kazna izvrši kao odmazda za zločine osuđenih.

Portparol Vrhovnog suda Abdul Rahim Rašid rekao je da su „muškarci upucani s leđa sa osam metaka za jednog i sedam za drugog i to od strane rođaka žrtava“. Ljudi su se gomilali ispred stadiona u oblasti Ali Lala u gradu Gazni (oko 130 kilometara udaljenom od glavnog grada Kabula), i penjali se preko betonskih ploča da bi mogli da uđu i vide pogubljenje, dok su verski učitelji molili rođake žrtava da oproste osuđenicima, što su oni odbili.

Današnje egzekucije nisu novina za Avganistan danas, a ni za period koji mu je prethodio sa Sjedinjenim Državama i NATO paktom, ni onaj pre tog. Ovo je treće i četvrto izvršeno javno pogubljenje, a njemu su prethodila mnoga druga, još tokom devedesetih godina prošlog veka.

Nakon što su ponovo osvojili vlast u Avganistanu, Talibani su prvobitno obećali da će omogućiti veća prava žena i manjina. Umesto toga dodatno su ograničili sveopšta prava i slobode, uključujući i zabranu školovanja devojčica nakon šestog razreda i zabranu ženama da idu u parkove i teretane.

Oni su takođe počeli da vrše javna bičevanja širom avganistanskih provincija, kažnjavajući muškarce i žene optužene za krađu, preljubu ili bekstvo od kuće. Uz sve navedeno, vratili su se i staroj praksi – javnim pogubljenjima.

Predistorija javnih pogubljenja

Smrtna kazna u Avganistanu je legalna i može se izvršiti tajno ili javno. Egzekucija se sprovodi na dva načina, vešanjem ili streljanjem. Kamenovanje, amputacija i bičevanje su takođe ponekad korišćeni kao metodi za kažnjavanje, posebno tokom kasnih 1990-ih. Smrtna krivična dela uključuju teška krivična dela i regulisana su šerijatskim zakonima, zajedno sa građanskim zakonima. Ona između ostalih uključuju: preljubu, blud, ubistvo, bogohuljenje, homoseksualne odnose, špijunažu, terorizam.

Sva poznata javna pogubljenja (osim javne egzekucije jedne žene 1999. godine) vezuju se za najveći zatvor Pul Čarki ispod planina Hindukuš, poznat i kao Avganistanski nacionalni pritvor, sa maksimalnim stepenom obezbeđenja, koji se nalazi pored naselja Ahmad Šah Baba Mina u istočnom delu Kabula.

FRANCUZI NEĆE PROTIV RUSA: Makron poručio, ne pada im na pamet da uđu u rat!

Od februara 2023. godine kapacitet mu je drastično smanjen i iznosi do 2.500 zatvorenika, a ne tako davno brojao je i do 14.000. Izgrađen je sedamdesetih godina prošlog veka za vreme mandata bivšeg predsednika Mohameda Dauda, a 2006. godine u neposrednoj blizini zatvora pronađena je masovna grobnica iz komunističke ere ove zemlje od strane NATO snaga, i veruje se da je u grobnici zatečeno oko 2.000 tela.

Novinarka televizije CBS Suzan Ormiston je pre 13 godina posetila ovaj zatvor i provela nas TV reportažom kroz istorijat mesta koje je nekada bila medresa za školovanje Talibana, da bi kasnije Amerikanci uložili na stotine milione dolara kako bi pripitomili osuđenike, kojima su na raspolaganju bili boriliački treninzi i osnovna kompjuterska obuka. Ipak, i u to vreme se verovalo da je mnoštvo terorističkih napada planirano upravo u ovom zatvoru, uključujući i napad na kabulski supermarket 2011. godine u kojem je poginulo devetoro ljudi.

Skoro su nadrealno delovali snimci iz kancelarije direktora zatvora koja je bila ispunjena kavezima sa kanarincima i papagajima, tradicije negovane i tokom tranzicija službeničkih pozicija.

Godine 2004. u njemu je pogubljen Abdulah Šah, dok je 2007. godine pogubljeno petnaest zatvorenika, uključujući Rezu Kana, mnogostrukog ubicu i silovatelja, koji je usmrtio i četiri novinara 2001. godine. Kan je takođe optužen da je četvorici Avganistanaca odsekao noseve i uši zbog kratke brade, a takođe je priznao da je ubio sopstvenu ženu u Pakistanu.

U istom zatvoru 2011. godine pogubljena su dvojica masovnih ubica vešanjem. Jedan od ubica bio je Zar Ajam, 17-godišnjak iz Vaziristana u Pakistanu, koji je nasumično ubio 40 ljudi u filijali Kabul banke u Džalalabadu, glavnom gradu provincije Nangarhar. Godinu dana kasnije pogubljeno je 14 zatvorenika, a 2014. pet muškaraca je obešeno. Godine 2016. razlog vešanja prvi put je bio terorizam, kada je pogubljeno šest muškaraca unutar samog zatvora.

Prvo javno pogubljenje nakon dolaska talibana na vlast

Decembra 2022. godine talibanske vlasti su pogubile Avganistanca osuđenog za ubistvo drugog čoveka, što je bilo prvo javno pogubljenje od preuzimanja vlasti. Tada je faktički najavljen kontinuitet sa opštom tvrdolinijaškom politikom i njihovim tumačenjem šerijata.

Pogubljenje, koje je iz jurišne puške izveo otac žrtve, dogodilo se u zapadnoj provinciji Farah pred stotinama svedoka i mnogim visokim talibanskim zvaničnicima, što je tada potvrdio i Zabihulah Mudžahid, glavni portparol talibanske vlade. Zvaničnici su dolazili i iz glavnog grada Kabula, iako je on udaljen skoro 700 kilometara.

Odluka o izvršenju kazne doneta je „veoma pažljivo“, rekao je tada Mudžahid, nakon odobrenja tri najviša suda u zemlji i talibanskog vrhovnog vođe, Mule Haibatulaha Akhundzade, koji je aminovao i najnovija pogubljenja iz 2024. godine.

Pogubljeni muškarac, identifikovan kao Tajmir iz provincije Herat, osuđen je za ubistvo drugog čoveka pre pet godina i krađu njegovog motocikla i mobilnog telefona. Žrtva je identifikovana kao Mustafa iz susedne provincije Farah.

Ovo „inaoguralno“ pogubljenje bio je i podsetnik Zapadu da je tokom prethodne talibanske vladavine zemljom krajem 1990-ih, ta grupa sprovodila javna pogubljenja, bičevanja i kamenovanja osuđenih za zločine na talibanskim sudovima.

Drugo javno pogubljenje

Na drugo zvanično javno pogubljenje čekalo se do juna 2023. godine, kada je sud osudio na smrt čoveka koji je identifikovan kao Ajmal iz Kabula koji je proglašen krivim za ubistvo pet osoba u dva odvojena incidenta godinu dana pre. Pogubljenje je iz jurišne puške izveo sin Siada Valija, jednog od petorice muškaraca koje je Ajmal ubio. To se dogodilo ispred džamije u blizini kancelarija guvernera provincije u istočnoj provinciji Lagman prema islamskom zakonu, kako je tada navedeno u saopštenju visokog suda. Rođaci četvorice drugih muškaraca koje je ubio okrivljeni su takođe bili svedoci pogubljenja.

Mesec dana pre ovog događaja Misija Ujedinjenih nacija za pomoć u Avganistanu saopštila je da su u poslednjih šest meseci te godine 274 muškarca, 58 žena i dva dečaka javno bičevana u Avganistanu.

Bivši pobunjenici, a dana vlastodršci, talibani, imaju otežanu tranziciju vlasti usled teške ekonomske krize koja se graniči sa glađu, kao i činjenice da nisu priznati od strane međunardone zajednice.

Generalni sekretar UN Antonio Gutereš izražavao je i ranije zabrinutost zbog javnih pogubljenja, ponovivši stav UN da „smrtna kazna nije u korelaciji sa punim poštovanjem prava na život“, kako je tada preneo portparol UN.

U Avganistanu nema muzike, nema smeha, i u jeku je tragična regresija ljudskih prava. Avganistan se bori i sa humanitarnom krizom bez presedana. Prošle godine zapanjujućih 28,3 miliona ljudi – ili dve trećine stanovništva Avganistana zahtevalo je hitnu humanitarnu pomoć da bi preživelo.

Brojno stanovništvo koje nije na talibanskim linijama ostavljeno je na cedilu od strane svih, i deluje da je jedino u čemu je trenutna vlast uspešna je treniranje verske, fundamentalističke strogoće.